Biografi - Biography

Født omkring 1400.
Død omkring 1460.

    Endrid var sønn til Eirik Bjørnsen Taulstad/Bjølstad (~1375 - <1441).

    Navnet Bratt forekommer gjennom hele middelalderen og fram til i dag i hele Norden. Navnet betyr en brå, steil person, med andre ord et personkarakteriserende navn som sikket har oppstått mange steder til ulike tider uavhengig av hverandre.

    Han overtok Bjølstad sist i 1430-årene.

    På Vågå 17.01.1441 kunngjorde presten Paal Eiriksen og Amund Niculassen som lagrettesmenn at Sjugurd Jonsen Strak solgte 2 kyrleier i Blikar til Endrid Eiriksen (DN III 762):
  «Ollom monnom thetta bref sea ædder høra sender Paal Ericsson prester aa Vagha oc Amunder Niclasson svoren lagrettoman ther samastad q. g. oc sina. kunnukt gørande at mith varom j hia oc saghom aa at Siwordher Joonsson hølt j handh Endridh Ericsson oc kendes oc fulla vidergango veete at han hafde selt førnemdom Endrid ij koolegho jordhar i Blikum som ligger j Hedale j Holledis þing aa j nørdra lutenom j Gulbrandzdalum frelsa oc hemolla firi huarium manne medh allum þeem lutum oc lunnandom som tel þerra fornemda jordh ligger oc lighet hauer fra forno oc nyio vttan gardz oc innan fra seer oc sinom æruingium oc vnder førnemdan Endridh oc hans æruingia tel æuerdelegha ægho oc alz afredes. jtem kendes oc adher nemder Siwordher j sama handarbande at han hafdhe tha opboreth fyrsta peningh oc systa oc alla theer jmellom æfter þy som j koop þerra kom firi førnemda ij koolegha jordhar j Blikum oc tel sanninde herom setium mith okkor insigle firi þetta bref som giort var arom æfter gudz byrdh mo. cdo. xlo. primo die sancti Antonij.»
Sammendrag:
To Mænd kundgjöre, at Sigurd Jonssön solgte til Eindrid Eirikssön 2 Koleier i Gaarden Blikar i Hedalen i Vaage.
Kilde:
Efter Orig. p. Perg. paa Gaarden Bjölstad i Vaage. Seglene vedhænge.     Dette var halve Blikar, resten, to kyrleier, solgte Peder Gudleiksen på Skidaker til Endrid 01.04.1456. Peder var svigerfar til Endrids sønn, Guttorm. Sigurd Torsteinsen [List] satt sitt segl under diplomet (DN III 835):
  «Thes kenest jegh Pedher Gudheleksson sworenn logh retis mann medh tesso mino brefe at jegh hawer ssællt Ændrithi Ærikssøne tøgia koa laigho jerdher j Blikom i øfra Hædal ssom liger a Wagha i nørdhra lutenn Gudbranzdalom medh ollom theim lutom ok lunendom ssom ther tel liger ok leghet hawer fra fonno ok nyo ængo wndan skilldo akero lawsa fore huariom manne wndan mer ok minom ærwengiom wnder før nemden Ændhrith ok hans ærwengia tel æwerdhelighe eigho kennest jegh at jegh hawer opp boret førsta penneng ok sidhersta ok alla ter j mellom æfter thy ssom i køop wart kom ok megh wel at nogde fore førsada jorth tel mere ssannend ssætte
Ssiwrdher Torstensson brodher minn
sworenn loghretis mann ssom ner war ok a hødhæ thæssa wara gerth ssit jnzighel medh mino fore thetta bref ssom giort war a Loom torsdaghen i paska wiko anno dominj mo cdo lo vj.»
Sammendrag:
Peter Gudleikssön sælger til Endrid Erikssön 2 Koleier i Gaarden Blikar i övre Hedalen i Vaage.
Kilde:
Efter Orig. p. Perg. p. Gaarden Bjölstad i Vaage. Seglene vedhænge. b.03 s.610     Blikar – ikke å forveksle med Blakar i Lom – var nok del av det gods Baard Trondsen eide, og sønnen Tord i 1429 ga til Jon Olavsen, antagelig han som levde på store Ramstad i Skjåk. Men det er ikke klart om Sigurd Jonsen var sønn til Jon Olavsen, for Sigurd ser heller ut til å ha vært sønn til en Jon Guttormsen.

    At Peder Gudleiksen eide halve Blikar, må innebære at Lucia Sigurdsdatter har arvet etter Tord Baardsen. de var tremeninger. Selvfølgelig må mange ha fått arv etter ham, men Blikar har kommet på hennes lott. Og da hun så døde, kom denne jorda til Peder Gudleiksen. Her er arvegangen klar. Diplomet er skrevet på Bjølstad 27.07.1449 og sier at Eirik Sigurdsen og hans hustru Rannveid Eilivsdatter med godkjennelse fra datteren Sigrid Eiriksdatter (enke etter Paal Hallvardsen Skåden) avsto til Eindrid Eiriksen 6 kyrleier i nordre Bjølstad.

    Da Eirik Bjørnsen i 1430 hadde kjøpt hele søndre og nordre Bjølstad og Rudi, må dette være en odelsavskrivelse (DN III 807):
  «Allom monnom thetta bref sea ædder høira sender syra Paal Ericsson sokna prester aa Vagha Sueen Haroksson Thore Thoresson Paal Thorbiærnsson Baardher Baardhasson oc Jønis Amunda son lagrettomen ther sama stadh q. g. oc sina kunnukt gørande at arom æftir gudz byrdh mo cdo xlo nono oc sunno daghen nest æftir Jacops vaku varum mith j nørsta gardhenom j Biostadhom j Hedale oc mangom godhom monnum hiauarandom oc saghom at Eric Siwordha son oc Rannogh Elefs dottor eghen kona hans høllo j handh Endridh Erics son med jaordhe Sigridho dottor therra oc frelsadho førnemdom Endridh vj kualegho jordhar i nørsta gardhenom j førnemdom Biolstadhom som ligger j øfra Hedale j Holleda thingha j nørdhra lutenom j Gulbrandzdalum frelsa oc hemolla firi huarium manne med allom lutum oc lunnandom som tel therra førnemda jordh ligger oc leghet hauer fra forno oc nyio vttan gardz oc innan fra theem oc therra æruingium oc vnder ader nemdan Endridh oc hans æruingia tel euerdhelegha egho oc alz afredis. jtem kendes oc fornemdh hion Eric oc Rannogh at thou hafdho tha tel nøghis sva manga peninga som optnemder Endridhe theem louat hafdhe firi førsagdha jordh j Biolstadom oc til sanninde herom setium mith okkor insigle firj thetta bref som giort var are oc tima som firj segher.»
Sammendrag:
Sex Mænd kundgjöre, at Eirik Sigurdssön og Ranveig Eilifsdatter afstode til Endrid Eirikssön 6 Koleier i Gaarden nordre Bjölstad i Hedalen.
Kilde:
Efter Orig. p. Perg. paa Gaarden Bjölstad i Vaage. 5 Segl vedhænge.     Fra Jakob Skjedvoll: «Den eldre Bjølstadslekta»:
  «Eindrid Eiriksson har (høgst truleg) vore etterfølgjaren til Eirik Bjørnsson på Bjølstad.
    Blikar må vera ein gammal gard frå før den store manndauden og må ha lege mellom Bjølstad og Prestgarden. Namnet har overlevt gjennom tida seinare som Blekan/Bleka og vart teke opp att som namn på ein liten gard som vart delt frå Bjølstad i ny tid. (Engebret Hougen har brukt namnet Blakar, dette er ikkje rett og gjev grunnlag for samanblanding med garden Blakar i Lom.) Eg forstår diplomet av 1430 (DN X151) slik at Eirik Bjørnsson da også kjøpte nørdre garden i Bjølstad; det var derfor truleg odelsretten til nørdre garden, eller ein del av han, Eindrid Eiriksson kjøpte i 1456. Det kan vel også tenkjast at det var eit tredje bruk av Bjølstad han kjøpte, men da må dei ha vore nemnde søre, nørdre og nørdste; det er mogleg men såpass uvanleg at det er lite truleg.
    Dei som har skrive om emnet tidlegare, utanom Ivar Kleiven, har utan vidare drøfting gått ut frå at Eindrid Eiriksson har vore son til Eirik Bjørnsson. Det er ingen stad klårt sagt og andre løysingar er godt moglege ut frå kjeldematerialet. Det er vel heller ingen stad i dei tilgjengelege kjeldene klart sagt at han åtte noko av den jorda Eirik Bjørnsson kjøpte, eller at han budde på Bjølstad, men jordhandlane som er nemnde ovanfor, knyter han til garden; både Bleka og Bjølstad har seinare vore i eiga til Bjølstadmennene eller ervingane deira. Kombinasjonen av paronymikon og tilknytning til Bjølstad, m.a. ved at dei tre diploma der han sikkert er nemnt låg på Bjølstad, talar for "normalløysinga" at han var sonen til Eirik Bjørnsson og budde på Bjølstad, men det er som sagt ikkje sikkert ut frå kjeldene. Eirik er eit så vidt vanleg namn at Eindrid kan ha vore Eiriksson sjølv om han var ein slektning i ei sidegrein med arverett, t.d. systerson av Eirik Bjørnsson. Kjeldene er heller ikkje til hinder for at han kan ha vore svigerson til Eirik Bjørnsson, for vi kjenner ikkje farsnamnet til Ingeborg, som var mor til Guttorm Eindridsson, og dermed høgst truleg var kona til Eindrid; sjå nedanfor om henne. Da måtte i tilfelle mor hennar, Borgilla Fridiksdotter, ha vore gift med Eirik Bjørnsson. Dette kunne vera ei forklaring på at Bjølstadslekta, som nemnt ovanfor, med ein gong synest å ha høyrt til det øvste sosiale sjiktet blant jordeigarane i området. Borgilla Fridiksdotter var som kjent syskenbarn til hustru Ingeborg som var gift med gamle Alv på Stamstad, og var oppfostra hjå henne. Det kunne også gjeva rom for ei forklaring på den folketradisjonen som er referert etter Ivar Klaiven ovanfor, om ein adelsmann frå Bergen som kom til Bjølstad og gifta seg med ei gardjente. Det kunne kanskje også vera ei forklaring på kvar adelskap og Brattnamnet kunne koma frå, og kanskje også slektskapen med magister Torbjørn Olavsson Bratt, som kan ha slekta frå Bergen. Det må likevel understrekast at det hittil ikkje er funne noko skriftleg kjeldemateriale som kunne støtte dette. Når ein så vidt framståande mann som Eindrid Eiriksson må ha vore, ikkje er nemnt nokon gong i det rikhaldige diplomaterialet i Gudbrandsdalen anna enn i dei tre heimelsdokumenta som låg i Bjølstad-arkivet, kunne det også tala for at han har butt annan stad, i eit område der færre diplom er teke vare på. Men det kan sjølsagt også vera slik som Tore Hermundsson Vigerust har nemnt, at han har vore så «bratt» at han har vore funne uskikka som lagrettemann.
    Ut frå det spinkle kjeldematerialet vi faktisk har, finn eg det mest truleg at Eindrid Eiriksson har butt på og brukt Bjølstad, men eg finn både det og opphavet noko usikkert. Andre løysingar enn dette som tidligare forfattarar har rekna med, er godt moglege ut frå kjeldematerialet. Når han i 1441 kjøpte jord utan medvirkning frå nokor verje, må han ha vore fullmyndig og dermed fødd seinast 1421, men nokså sikkert noko før. Han er namnd siste gong i 1456 og må ha døydd etter det.» 1